KAMIENIE MILOWE ROZWOJU MOWY DZIECKA OD URODZENIA DO 6. ROKU ŻYCIA
KAMIENIE MILOWE ROZWOJU MOWY DZIECKA OD URODZENIA DO 6. ROKU ŻYCIA
Chciałabym zaprezentować Państwu najważniejsze informacje o przebiegu rozwoju mowy dziecka od chwili urodzenia do 6. roku życia. Jest to czas, w którym większość dzieci opanowuje charakterystyczne czynności przygotowujące do pięknego wypowiadania się w przyszłości związane ze słyszeniem, rozumieniem i mówieniem.
Należy pamiętać, iż rozwój każdego dziecka przebiega w indywidualnym tempie. Jeśli zatem stwierdzimy, że nasze dziecko nie potrafi wykonać we wskazanym czasie określonej umiejętności, nie oznacza to jeszcze zaburzeń w rozwoju jego mowy. Jednak przy zauważeniu nieprawidłowości, a dodatkowo przy problemach z żuciem, gryzieniem, ssaniem kciuka czy prawidłowym oddychaniem, warto skonsultować się z logopedą i zasięgnąć jego rady.
Od urodzenia do końca 3. miesiąca życia
Słyszenie i rozumienie:
- dziecko reaguje na głośne dźwięki;
- wycisza się lub śmieje, gdy do niego mówimy;
- przerywa płacz, słysząc nasz głos;
- wzmaga lub osłabia ssanie, gdy usłyszy dźwięki.
Nadawanie – mowa:
- dziecko głuży – wydaje dźwięki przypominające gruchanie;
- wydaje dźwięki wokalizowane (samogłoski), a także dźwięki gardłowe (h, k, g);
- pochrapywanie przypominające „r”
- wydaje dźwięki fizjologiczne – parskanie, mlaskanie, chrząkanie, sapanie;
- radośnie piszczy, słysząc znane dźwięki;
- głośno się śmieje;
- używa krzyku i płaczu do sygnalizowania swoich potrzeb;
- płacz jest zróżnicowany - inaczej płacze przy przemoczeniu, inaczej – gdy jest głodne, itp.
Około 4 – 6 miesiąca życia
Słyszenie i rozumienie:
- dziecko odwraca głowę, szukając źródła dźwięku;
- reaguje na zmianę tonu naszego głosu;
- zwraca uwagę na zabawki, które wydają dźwięki;
- reaguje na muzykę.
Nadawanie – mowa:
- dziecko gaworzy – powtarza ciągi sylab i dźwięków własnych oraz zasłyszanych z otoczenia;
- wydaje dźwięki związane z negacją;
- zagadywane – gaworzy, uśmiecha się, porusza rękami i nogami.
Od 7. miesiąca życia do 1. roku życia
Słyszenie i rozumienie:
- dziecko odwraca się i patrzy w kierunku źródła dźwięku;
- skupia uwagę, gdy do niego mówimy;
- pytane „Gdzie mam?”, „Gdzie tata?”, „Gdzie lampa?” – wskazuje palcem;
- chętnie uczestniczy w prostych zabawach typu: „Idzie rak”, „Warzyła sroczka”; „A-kuku”;
- zachęcane – wykonuje proste polecenia, np. „daj”;
- reaguje na zakazy;
- próbuje naśladować nasze ruchy.
Nadawanie – mowa:
- intensywnie gaworzy, np. „ta-ta-ta”, „ma-ma-ma”, „da-da-da”, :ba-ba-ba”, „na-na-na”;
- używa dźwięków, by zwrócić na siebie uwagę, a także gdy żąda czegoś;
- szepta;
- wykorzystuje gesty i mimikę, by spytać lub poprosić o coś;
- mogą pojawić się pierwsze wyrazy, np. „mama”, „tata”, „baba”;
- pierwsze słowa nie muszą być kojarzone z konkretnym przedmiotem.
2. rok życia, czyli od 12 do końca 24 miesiąca życia
Słyszenie i rozumienie:
- dziecko poproszone – wskazuje poprawnie niektóre części ciała;
- wykonuje najprostsze polecenia – „daj buzi”, „zrób pa, pa”;
- słucha z zainteresowaniem prostych piosenek, wierszyków, krótkich opowiadań;
- potrafi wskazać często nazywane przez nas przedmioty.
Nadawanie – mowa:
- stosuje wyrazy dźwiękonaśladowcze: „bach”, „hau”, „brr”, itp.;
- powtarza wielokrotnie wyrazy zasłyszane z otoczenia;
- zaczyna łączyć dwa wyrazy, pojawiają się wyrażenia typu „nie chcę”, „mama daj”;
- wymawia samogłoski: a, u, i, o, e, y oraz spółgłoski: m, b, p, t, n, ł, j, d;
- upraszcza wyrazy – może wymawiać początek lub koniec słowa;
- ma coraz bogatszy słownik.
2 – 3 rok życia
Słyszenie i rozumienie:
- dziecko rozróżnia przeciwieństwa, np. „chodź – stój”, „nie ma – jest”;
- wykonuje bardziej złożone instrukcje słowne, np. „weź misia i chodź do mamy”;
- wskazuje części ciała.
Nadawanie – mowa:
- nazywa większość przedmiotów znanych z otoczenia – może przy tym popełniać błędy, np. „ludź”, „człowieki”;
- wymawia poprawnie coraz więcej głosek, np. k, g, l;
- trudne głoski może zastępować łatwiejszymi, np. zamiast „szalik” powie „salik”, „sialik”, zamiast „ryba” powie „łyba”, „jiba”, „lyba”;
- pyta: „co to?”, stosuje przeczenia, np. „nie ma mamy”, zaczyna używać liczby mnogiej;
- pytane podaje swoje imię.
3 – 4 rok życia
Słyszenie i rozumienie:
- dziecko reaguje na głos z innego pokoju i komunikaty z radia lub telewizji;
- potrafi odróżnić wymowę prawidłową od zniekształconej, np. „sanki” – „sianki”.
Nadawanie – mowa:
- jest rozumiane przez osoby obce;
- buduje coraz dłuższe zdania;
- coraz więcej pyta;
- odpowiada na proste pytania: „kto?, „co?”, „gdzie?”, „z kim?”, „w czym?”;
- często upraszcza najtrudniejsze głoski: sz, ż, cz, dż, r;
- zwykle mówi płynnie, czasem mogą pojawić się zawahania, powtórzenia dźwięków, sylab, wyrazów, przeciągania głosek, tzw. rozwojowa niepłynność mowy.
4 – 5 rok życia
Słyszenie i rozumienie:
- dziecko z uwagą słucha prostego opowiadania i potrafi odpowiedzieć na pytania związane z treścią;
- rozumie komunikaty wypowiadane przez obce osoby.
Nadawanie – mowa:
- zadaje bardzo dużo pytań;
- może wymawiać najtrudniejsze głoski: sz, ż, cz, dż, r;
- buduje bogate zdania – używa coraz więcej przymiotników;
- potrafi opowiedzieć prostą historyjkę;
- stosuje podstawowe reguły gramatyczne, choć czasem jeszcze je myli.
5 – 6 rok życia
Słyszenie i rozumienie:
- dziecko rozumie trudniejsze instrukcje, np. „klaśnij w dłonie, a potem połóż ręce na kolanach”;
- potrafi wysłuchać dłuższego opowiadania, bajkę, rozumie morał;
- rozumie określenia typu: pod, na, obok.
Nadawanie – mowa:
- mowa jest wyraźna i poprawna, dziecko prawidłowo wymawia wszystkie głoski języka polskiego;
- poprawnie buduje zdania – stosuje reguły gramatyczne;
- potrafi odpowiedzieć na bardziej złożone pytania, opowiada, używając zdań złożonych;
- potrafi opowiedzieć, co widzi na ilustracji, opowiada bajki;
- potrafi porozmawiać z osobą obcą, nie odbiegając od tematu;
- używa słów określających stosunki przestrzenne i nazywa podstawowe figury geometryczne.
Bibliografia:
Cieszyńska, J., Korendo, M. Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka. Od noworodka do szóstego roku życia.
Michalak-Widera, I., Węsierska, K. Kamienie milowe rozwoju mowy dziecka od 0 do 6. roku życia.